دررفتگي، ضرب ديدگي، شكستگي-قسمت اول

اگر در زمان راه رفتن و بر اثر لغزش، به زمین بخورید و پایتان پیچ بخورد، به یكباره متوجه می شوید كه دیگر نمی توانید پای خود را تكان دهید، مچ پایتان درحال ورم كردن و كبود شدن است و درد هم می كند.

خوب حالا از كجا متوجه شویم، آنچه روی داده شكستگی است یا ضرب دیدگی، در رفتگی می باشد یا رگ به رگ شدن و...

اصولاً تشخیص آسیب های وارده به مفصل، استخوان و عضلات كه تحت عناوین مختلفی شناخته می شوند، ساده نیست و نیاز به اقدامات تشخیصی و نهایتاً اعلام نظر پزشك متخصص دارد. البته ما معمولاً گمان می کنیم كه آسیب استخوانی در اندام های فوقانی و تحتانی از نوع شكستگی است، در حالی كه این یك باور اشتباه است و وجود شباهت میان دردهای استخوانی می تواند یكی از مهم ترین عوامل موثر در ایجاد این اشتباه باشد.

 

حال می پردازیم به مشخصات هر یك از این آسیب ها و بررسی عوارض آنها .

ضرب دیدگی ها :

ضرب دیدگی زمانی اتفاق می افتد كه ضربه‌ای به یكی از اندام های فوقانی یا تحتانی فرد وارد می شود كه به دنبال این ضربه، مقداری التهاب و درد ایجاد خواهد شد. البته ضرب دیدگی در ناحیه مفاصل به این معناست كه پیچ خوردگی در یك مفصل ایجاد می شود، به عبارتی یك مفصل دچار پیچیدگی و چرخش می شود و نیروی وارده در حدی نیست که باعث دررفتگی یا شكستگی مفصل شود و فرد دچار ضرب دیدگی مفصلی می گردد كه منجر به كشیدگی رباط های حمایت كننده آن مفصل می شود. این آسیب بستگی به شدت نیرویی دارد كه به مفصل وارد آمده و ممكن است با درجات خفیف، متوسط و شدید اتفاق بیفتد.

موارد ضعیف به گونه هایی اطلاق می گردد كه یك پیچ خوردگی در مفصل رخ می دهد و مقداری التهاب و تورم ایجاد می كند و اغلب پس از یك هفته و نهایتاً ده روز استراحت، فرد بهبود می یابد.

اگر ضرب دیدگی در حد متوسط باشد، التهاب و تورم در مفصل بیشتر است و فرد آسیب دیده باید حدود یك ماه و بیشتر استراحت نسبی داشته باشد و اغلب با استفاده از یك بانداژ یا اورتز اماده (Ready orthesis)  حركت مفصل را كم كرده تا درد كاهش پیدا كند. معمولاً هم این آسیب ، بین یك ماه تا چهل و پنج روز بهبود می یابد.

اگر ضرب دیدگی شدید باشد، ممكن است رباط های مفصل پاره شده باشند، در این حالت فرد به استراحت بیشتری نیاز دارد و حتی ممكن است در صورت پارگی رباط های اصلی مفصل، نیاز به جراحی هم باشد. این ضرب دیدگی نوع شدید، درد و تورم بیشتری را ایجاد نموده و حتی ممكن است مفصل حالت پایداری خود را از دست بدهد و اصطلاحاً لق شود كه در این شرایط عمل جراحی، دور از انتظار نیست. به عنوان مثال آسیب رباط های متقاطع زانو A.C.L   كه در ورزشكاران مشاهده می شود، فرد آسیب دیده، احساس ناپایداری، خالی كردن و لق زدن مفصل زانو را دارد كه باید جراحی شده و رباط پاره شده ترمیم گردد. پس از عمل جراحی و جهت تسریع در بهبودی، استفاده از اورتزهای آماده برای بی حركتی كامل مفصل در راستای ترمیم رباط، بسیار حائز اهمیت است.

 

در رفتگی مفاصل

محل اتصال دو استخوان به یكدیگر را مفصل می گویند. مفاصل می توانند ، ثابت ، نیمه متحرك و یا متحرك باشند. در رفتگی معمولاً در مفاصلی اتفاق می افتد كه از تحرك بالاتری برخور دارند، نظیر مفصل شانه . شانه مفصلی است كه بیشتر دچار در رفتگی می شود به ویژه هنگام ورزش یا حوادث رانندگی. مفاصل بین انگشتان ، مفصل آرنج و مفصل زانو نیز از مفاصلی هستند كه امكان در رفتگی در آنها وجود دارد.

در رفتگی به حالتی اطلاق می شود كه دو استخوانی كه در كنار یكدیگر قرار دارند از هم فاصله بگیرند. در درفتگی ها ، ممكن است عروق و اعصاب كه از كنار مفصل رد می شوند، تحت فشار قرار گرفته و آسیب ببینند ، لذا دررفتگی ها جز اورژانس های ارتوپدی محسوب می شوند و بلافاصله باید تحت درمان قرار بگیرند. اگرچه خوشبختانه، در رفتگی ها در آسیب های ارتوپدی، درصد كمتری را نسبت به دیگر صدمات نشان می دهند. معمولاً بیشتر آسیبها به شكل ضرب دیدگی و یا شكستگی می باشند.

باید متذكر شد، در بعضی از دررفتگی ها پس از جااندازی و طی دوران بی حركتی، چنانچه آسیب های بافت نرم، نظیر پارگی رباط های حمایتی مفصل وجود داشته باشد ، فرد باید مورد عمل جراحی نیز قرار گیرد. در برخی موارد نیز نیاز به جراحی نیست و صرفاً با جا انداختن و بی حركتی با آتل یا اورتز آماده، روند بهبودی طی خواهد شد.

 

شكستگی ها:

شكستگی زمانی روی می دهد كه نیرویی به استخوان وارد می شود و این نیرو، بیشتر از تحمل استخوان باشد. گاهی شكستگی در حد یك ترك است یعنی باعث می شود دو قطعه استخوان از هم جدا نشوند. دراین شرایط فقط خط شكستگی روی استخوان قابل مشاهده است. این نوع از شكستگی ها ، سریع جوش می خورد و فقط باید این شكستگی را گچ یا آتل گرفت و بی حركت نمود. اما اگر نیروی وارده بر استخوان زیاد باشد ، باعث می شود، دو استخوان از هم جدا شوند. این نوع شكستگی باعث برهم خوردن ظاهر اندام می شود و بیشتر درتصادفات ، سقوط از بلندی و زمین خوردن های شدید و... ایجاد می گردد. درد، تورم و خونریزی از علایم این گونه شكستگی می باشد.

به طور كلی در تمامی آسیب دیدگی ها، بهترین اقدام اولیه، بی حركت نگه داشتن عضو مصدوم می باشد . گاهی آتل معمولی یا اورتزهای آماده ای كه جهت بخش های مختلف بدن طراحی شده اند در دسترس می باشند كه باید از آن ها استفاده كرد. در غیر این صورت می توان بوسیله یك قطعه تخته ، موضع را بی حركت نگه داشت و بیمار را اورژانسی به مراكز درمانی انتقال داد.

در مراكز درمانی پس از رادیوگرافی، اقدامات درمانی آغاز می شود. در صورت وجود خون ریزی می توان با كیسه یخ اقدام به سرد كردن موضع خونریزی نمود تا از شدت آن جلوگیری شود. دوره نقاهت هر یك از آسیب ها به شدت و محل آن آسیب بستگی دارد. به عنوان مثال در ضرب دیدگی های خفیف و متوسط ، بعد از چند هفته فرد به فعالیت عادی بر می‌گردد.

در درفتگی ها مدت بیشتری حدود یك تا یك و نیم ماه زمان لازم است تا فرد به زندگی روزمره خود باز گردد. در مورد شكستگی ها ، دوره نقاهت بستگی به استخوان شكسته و شدت شكستگی دارد. بالابودن سن و داشتن بیماری هایی زمینه نظیر دیابت نیز موجب طولانی شدن دوره نقاهت می گردد. دوری و نزدیکی محل شكستگی به مفصل نیز در زمان استراحت پس از جراحی و بازگشت به زندگی عادی ، نقش دارد. گاهی اوقات ممكن است 6 تا 9 ماه به طول انجامد تا شكستگی خوب شود.

نقش سایر عوامل در بهبود روند درمان ضرب دیدگی، دررفتگی و شكستگی:

1- فیزیوتراپی

2- استفاده به هنگام از اورتز مناسب در طی مراحل درمان و روند بهبودی

الف: فیزیوتراپی

همیشه بعد از درمان ضرب دیدگی، در رفتگی و یا شكستگی توصیه می شود، عضلات اطراف محل آسیب ، قوی نگه داشته شوند. گاهی اوقات به خاطر دردی كه در موضع وجود دارد ، بیمار از حركت دادن عضلات خودداری می كند، این كار یعنی استفاده نكردن از قسمتی از بدن كه باعث تضعیف عضلات آن ناحیه می شود و ضعیف شدن عضلات هم كندی بهبود در ناحیه درگیر را به همراه دارد. هراندازه فرد، عضلات ناحیه آسیب دیده را قوی نگه دارد، خونرسانی ناحیه بهتر شده ، ترمیم تسریع می گردد. در غیر این صورت ، محدودیت حركتی و سفتی مفصل نیز می تواند از عوارض ثانویه باشد.

درمانهای فیزیوتراپی كه توسط متخصص فیزیوتراپی اجرا می شوند، طیف وسیعی از حركت درمانی شامل : حركات اكتیو، ایزومتریك، موبیلیزیشن مفصل (جهت افزایش تحرك مفصل) و درمان های الكتروتراپی می باشد. استفاده از جریانات كم فركانس یا اینترفرنشیال جهت كاهش درد و تورم كاربر، جریانات فاردیك برای باز آموزی عضلات ضعیف شده و استفاده از اولتراسوند جهت كاهش التهاب ، همراه با به كارگیری گرماهای خشك ، مرطوب یا سرما، درمانی بنا بر تشخیص، از مدالیته های مختلف توانبخشی در درمان بیماران می باشد.