پوکی استخوان چیست ؟

 جمعیت افراد مبتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان در سراسر جهان درحال افزایش است[1]. پوکی استخوان یک بیماری اسکلتی سیستماتیک و شایعترین بیماری متابولیک استخوان در جهان است [2]، که با چگالی کم استخوان و تغییرات ساختاری در بافت استخوان همراه است [3]. در پوکی استخوان تعداد، ضخامت و اتصالات لایه های استخوانی کاهش می یابد و با کاهش قدرت استخوان می تواند منجر به افتادن و شکستگی های گوناگون در اندام سالمندان شود [4]. افتادن در میان افراد سالمند، به خصوص برای افراد با  پوکی استخوان، با هزینه پزشکی و مرگ و میر بالا در ارتباط است[6].

  

                                                                                                                            .

نشانه های پوكی استخوان:

اكثر علایم پوكی استخوان ممكن است تا چندین دهه خود را نشان ندهند  و ممكن است  زمانی افراد به دكتر مراجعه كنند كه شكستگی در نقاط مختلف بدن روی دهد و یا تغییرات ساختاری در ستون فقرات به دلیل شكستگی های ریز و فشاری ستون فقرات اتفاق افتد. پس قبل از شروع علائم به صورت واضح باید به سلامت استخوان ها توجه ویژه نمود. علائم پوكی استخوان شامل موارد زیر است:

• تخریب بافت استخوانی
•  افزایش  خطر شکستگی در نقاط مختلف بدن
• كاهش تراکم مواد معدنی استخوان
• کاهش حجم استخوان همراه با عدم تعادل در تشکیل استخوان و جذب دوباره ی استخوان

 علائم پوکی استخوان در بین مردان مشابه علائم پوکی استخوان در بین زنان است . شکستگی های ستون باعث دردی منتشر شونده در ستون فقرات تا طرفین می شود. با گذشت زمان، شکستگی های متوالی ستون فقرات منجر به کمردرد مزمن و همچنین کاهش قد و خمیدگی ستون فقرات و به عبارتی قوز پشتی می شود که اصولا در بین افراد سالخورده مشاهده می شود .قوز پشتی مرتبط با افزایش سن اغلب پس از پوکی استخوان ایجاد می شود و منجر به ضعف استخوان های ستون فقرات و فشردگی مهره ها می شود.

 

 

 

طبقه بندی انواع پوکی استخوان

پوكی استخوان در افراد شامل دو نوع است:

• نوع اول در بیش تر زنان اثر می کند كه با کاهش استروژن که 5 تا 10 سال بعد از یائسگی اتفاق می افتد مرتبط است. مهره های ستون فقرات، انتهای استخوان ساعد و مفصل ران شایع ترین محل های خطر برای شکستگی در این نوع پوكی استخوان هستند.

• نوع دوم هم بر مردان و هم بر زنان تأثیر می گذارد كه ناشی از کمبود کلسیم است و با افزایش سن ارتباط دارد. گردن استخوان ران، استخوان بزرگ ساق پا و استخوان بازو، لگن و مهره ها در خطر بالاتری برای شکستگی هستند.

 

 

 

عوامل پرخطر که باعث افزایش احتمال پوكی استخوان می شود:

§         عموما به دلیل مسائل هورمونی پوکی استخوان در زنان شایعتر است.

§         وجود سابقه پوکی استخوان در بین اعضای خانواده

§         سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد مواد الکلی

§         در میان مردان، کاهش سطح تستوسترون

§         ورزش نکردن

§         لاغر بودن بیش‌ازاندازه

§         تغذیه و رژیم غذایی کم کلسیم

§         شیمی درمانی که باعث یائسگی زودتر از موعد شده احتمال ابتلا به پوكی استخوان را افزایش می دهد.

§         آمنوره (توقف دوره قاعدگی) در بین زنان جوان با کاهش استروژن مشاهده می شود.

§         بیماری آرتریت روماتوئید یا بیماری های کبدی.

§         پرکاری غده تیروئید و پاراتیروئید

§         کمبود ویتامین دی در بدن

§         مصرف بعضی داروها به صورت طولانی مدت می تواند سبب پوكی استخوان شود مانند بعضی ضد تشنج یا داروهای کورتیکواستروئید خوراکی

§         اختلالات ارثی بافت همبند مثل استخوان سازی ناقص ،سندروم مارفان و غیره

 

درمان پوكی استخوان:

درد در ناحیه كمر مهمترین علامت شکستگی های مهره های ستون فقرات ناشی از پوكی استخوان  است كه با ایستادن و یا نشستنن بدتر می شود و در حالت دراز كشیده بهتر می شود. پزشک معالج برای تشخیص عارضه از روش رادیوگرافی ساده یا سی تی اسكن و ام آر آی استفاده می کند. بررسی و سنجش تراکم استخوان برای پی بردن به درجه پوکی استخوان نیز انجام می شود.

اکثر شکستگی های ریز در ستون فقرات معمولا بعد از 8-6 هفته بطور خود بخود خوب می شوند. در این شرایط چند روز استراحت و مصرف دارو می تواند به بهبود درد كمك كند. علاوه بر آن بریس های تخصصی و گاهی كمربند های طبی جهت محدود شدن حركات مهره ها ممكن است با نظر پزشك تجویز شود. 

 

 

در صورتی که درد به درمان های معمول جواب ندهد و شدت درد بیمار بسیار شدید باشد، دو نوع عمل جراحی کیفوپلاستی و یا ورتبروپلاستی صورت می پذیرد. در عمل جراحی كیفوپلاستی، یک بالون کوچک به داخل مهره شکسته شده فرستاده شده و باد می شود تا شکل مهره به حالت قبلی خود برگردد. سپس بالون خارج شده و بجای محل خالی، سیمان استخوانی تزریق می شود.

 

                                          

در این روش سیمان استخوانی مستقیماً به داخل مهره تزریق می شود تا مهره شكسته شده محكم شود.

 

پیشگیری از پوكی استخوان

• درمان دارویی: شامل کلسی تونین و بیوفسفونات ها كه حتما با تجویز پزشك استفاده می گردد. مكمل هایی مثل کلسیم و ویتامین دی نیز از عناصر مهم در بدن به جهت پیشگیری از پوكی استخوان می باشد.

مطالعات نشان می دهد مصرف سه واحد كلسیم در روز كه شامل شیر، پنیر، ماست، دوغ و كشك به همراه داشتن سطح نرمال ویتامین دی در بدن به طور مستقیم در جلوگیری از پوكی استخوان و یا كاهش عوارض ناشی از پوكی استخوان موثر است. در صورتی که نمیتوانید میزان کلسیم و ویتامین دی روزانه مورد نیاز خود را از طریق غذا تامین کنید باید آنرا از طریق قرص های مكمل ویتامین دی و كلسیم به بدن خود برسانید.

 

((براى مشاوره تخصصى تر، سوالات پزشكى خود را از تيم پزشكى پاک سمن در بخش مشاوره بپرسيد.))

منابع:

1.            Di Monaco, M., et al., Prevalence of sarcopenia and its association with osteoporosis in 313 older women following a hip fracture. Archives of gerontology and geriatrics, 2011. 52(1): p. 71-74.

2.            Lin, J.T. and J.M. Lane, Rehabilitation of the older adult with an osteoporosis-related fracture. Clinics in geriatric medicine, 2006. 22(2): p. 435-447.

3.            Peck, W., et al., Consensus development conference-diagnosis, prophylaxis, and treatment of osteoporosis. 1993, Excerpta Medica Inc 245 WEST 17TH STREET, NEW YORK, NY 10011.

4.            Panel, N.I.o.H.C.D., National Institutes of Health Consensus Development Conference statement: adjuvant therapy for breast cancer, November 1–3, 2000. Journal of the National Cancer Institute, 2001. 93(13): p. 979-989.

5.            Balzini, L., et al., Clinical characteristics of flexed posture in elderly women. Journal of the American Geriatrics Society, 2003. 51(10): p. 1419-1426.

6.            Sinaki, M., et al., Balance disorder and increased risk of falls in osteoporosis and kyphosis: significance of kyphotic posture and muscle strength. Osteoporosis international, 2005. 16(8): p. 1004-1010.

7.            Pfeifer, M., et al., Musculoskeletal rehabilitation in osteoporosis: a review. Journal of Bone and Mineral Research, 2004. 19(8): p. 1208-1214.

8.            Prather, H., et al., Conservative care for patients with osteoporotic vertebral compression fractures. Physical medicine and rehabilitation clinics of North America, 2007. 18(3): p. 577-591.

9.            Miyakoshi, N., et al., Impact of postural deformities and spinal mobility on quality of life in postmenopausal osteoporosis. Osteoporosis international, 2003. 14(12): p. 1007-1012.

10.         Katzman, W., et al., Association of spinal muscle composition and prevalence of hyperkyphosis in healthy community-dwelling older men and women. The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences, 2011: p. glr160.