آرتروز زانو - قسمت دوم

دربخش اول مبحث اشاره كردیم كه فرسایش مفاصل متحرك به گونه ای با سن نسبت مستقیم دارد. با افزایش سن و پیرتر شدن بدن، همراه با ضعف عضلات، عملاً حامی مفاصل كه عضلات هستند، نقش كمتری را ایفا نموده و در نتیجه روند تخریب افزایش می یابد، از سویی دیگر با افزایش سن، غضروف های مفصلی كه عناصر واسطه بین دو استخوان در تشكیل مفصل هستند، بتدریج ضخامت خود را از دست داده و روند خشكی، درد و ناتوانی فرد را افزایش می دهد.

علائم و عوارض آرتروز زانو

درد، از اولین علائم آرتروز زانو می تواند باشد، به ویژه وقتی كه زاویه خم كردن زانو از 90 درجه عبور می كند، این درد تشدید نیز می یابد، البته در مواردی بحدی درد شدید است كه فرد مبتلا به آرتروز زانو، اصولاً امكان خم كردن زانوی خود را بیش از زاویه 90 درجه ندارد.

تورم مفصلی ممكن است موقت و یا دائمی باشد و علت آن التهاب زودگذر بافت های مفصلی می باشداین التهاب و تورم می تواند منجر به ایجاد كیست هایی در حفره پشت زانو (حفره پوپلیته آل Popliteal Fossa) گردد كه وجود این كیست ها نیز از عوامل محدود كننده ی خم شدن زانو خواهد بود.

در بخشی از بیماران، به ویژه در ابتدای صبح، خشكی و سفتی در حركات مفصل زانو احساس می گردد با اندكی تحرك و خم و بازكردن زانو، برطرف و یا بهتر می‌شود.

این علامت در ابتدای ابتلا به آرتروز زانو وجود ندارد و چندان مشهود نیست ولی بتدریج با پیشرفت عارضه، دامنه حركتی بیمار محدود گردیده و او دیگر قادر به باز كردن كامل زانو(full extension) و خم كردن كامل زانو(full flexion) نخواهد بود.

با افزایش سن و كاهش تحرك فرد، به طور طبیعی قدرت عضلانی عضلات بدن نیز كاهش می یابد، نقصان قدرت ماهیچه های عمل كننده به روی مفصل زانو، به ویژه عضله چهارسررانی (Quadriceps Femoris) خود نیز در یك سیكل معیوب، از عوامل پیشرفت آرتروز زانو خواهد گردید.

با پیشرفت آرتروز كه همراه با ضعف عضلات چهار سر رانی نیز خواهد بود، بتدریج زانوها از یكدیگر فاصله گرفته و پای پرانتزی شكل می گیرد، خم شدن استخوان درشت نی نیز از دیگر عوامل آرتروز زانو می تواند باشد .

در مراحل پیشرفته آرتروز بدلیل درد شدید و ضعف عضلانی بیمار می لنگد.

درمان

پیش آگهی آرتروز

پیش آگهی آرتروز از بیماری به بیمار دیگر می تواند متفاوت باشد، در عده ای سیر بیماری تدریجی است و بخشی از عوارض مرتبط با آرتروز گریبانگیر آنها می شود. در عده ای دیگر می تواند پروسه بیماری به گونه ایی پیشرفت نماید كه منجر به از دست رفتن توانایی های حركتی بیمار گردیده و یا حداقل در فعالیت های روزمره زندگی، باعث آزار و اذیت فراوان شخص گردد.

دراین گونه موارد یكی از بهترین درمانها، تعویض مفصل زانو به شكل كامل (Total knee Arthroplasty) می باشد. این جراحی بر حسب نظر جراح ارتوپدی ممكن است صرفاً جهت بیماران بالای شصت سال انجام پذیرد و برای همه بیماران مبتلا به آرتروز اندیكاسیون نداشته باشد.

درمان درمراحل ابتدایی

همانگونه كه بخش اولیه این مقاله مطرح شد، ابتلا به آرتروز را نمی توان به یك عامل نسبت داد و در حقیقت مجموعه ایی از عوامل هستند كه درنهایت مفصل را مبتلا به آرتروز می نمایند. وزن، سن، شغل، تغذیه، وراثت، استرس، مصرف داروهای خاص و... از عوامل ایجاد آرتروز زانو می باشند. لذا جهت درمان نیز باید مجموعه ایی از عوامل را به خدمت گرفت تا نتیجه حاصل گردد.

كاهش وزن و رعایت یك رژیم غذایی مناسب می تواند از اولین قدم ها برای كنترل آرتروز زانو و كاهش درد آن باشد. درمان های دارویی بر حسب نظر پزشك مربوطه نیز از سایر اقدامات درمانی در خصوص درمان آرتروز می باشد.

انجام فیزیوتراپی زیر نظر یك متخصص فیزیوتراپی و اجرای كلیه دستوراتی كه از سوی نامبرده در راستای كنترل و درمان آرتروز انجام می پذیرد، نیز یكی از این راه ها می باشد. درمان های فیزیوتراپی بدون عوارض جانبی (Side effects) می باشد و مشتمل بر درمان های الكتروتراپی و تقویت عضلات اطراف زانو و آموزش رعایت های مفید می باشد.

فیزیوتراپیست در طول جلسات درمانی توصیه هایی برای بیمار دارد و ورزش هایی را به او آموزش می دهد كه رعایت و انجام آن ها می تواند نقش بسزایی در كنترل پیشرفت آرتروز، كاهش درد و تورم و... داشته باشد.

استفاده از كفش مناسب و زانو بند طبی (Ready orthesis) نیز در طی درمان بسیار مفید است. در خصوص استفاده از زانو بند، به دلیل وجود باورهای كاملا غلط حتی در بین اعضای حرفه های مختلف جامعه پزشكی، توضیحات مبسوط نیاز می باشد كه در همین مقاله ارائه می گردد.

اورتز- نقش استفاده از زانو بند (Knee support) در آرتروز زانو

به طور كلی و در یك تعریف جامع ، هر وسیله ای كه جانشین بخشی از بدن آدمی می گردد به نام پروتز شناخته می شود و وسایلی كه به كمك آدمی آمده و توانمندی او را افزایش می دهند و به نوعی به او مساعدت می نمایند، اورتزها هستند. پس با این تعریف، دندان مصنوعی پروتز و عصا و زانو بند، اورتز می باشند.

اورتزهای آماده

اورتزهای آماده محصولاتی هستند كه در بازار موجودند و فرد بر حسب نیاز و مورد می تواند آن را تهیه نماید. زانوبند نیز یك اورتز آماده است كه در مسیر درمان آرتروز زانو می تواند مفید فایده باشد.

دقت فرمائید متاسفانه به دلیل نبودن مرجع یا مرجع های متقن در خصوص استفاده از اورتزهای آماده، بعضا در اذهان متخصصان حرفه های مختلف پزشكی اینگونه متبادر گردیده است كه استفاده از اورتز می تواند منجر به ضعف عضلانی گردد.

اما پاسخ :

درخصوص استفاده از اورتزهای آماده نه باید افراط نمود و نه باید به وادی تفریط سرنگون گردید.

اورتز وسیله ای است كه می تواند در پروسه درمان بیماری  "روند درمان را تسریع و تكمیل نماید ". پس اورتز به تنهایی درمان نیست و از سویی دیگر ضرر و زیان هم نخواهد داشت اگر به موقع و با توضیح چگونگی استفاده از آن، مورد بهره برداری قرار گیرد. لذا لازم به ذكر است در خصوص هر مفصل، عضو و اندامی در بدن، اورتزهای مربوط به آن ناحیه را بهتر بشناسیم و سپس بر حسب شدت ضایعه و عارضه، اورتز مناسب را تجویز نمائیم.

ضعف اصلی، عدم شناخت خود اورتز و نقاط قوت و ضعف استفاده از آن و مهمتر، ضعف درعدم شناخت انواع اورتزهای مورد استفاده در یك ناحیه خاص می باشد. برای مثال جهت ناحیه گردنی، طیف متفاوتی از گردن بند نرم تا سخت موجود است. (كدام گردن بند برای كدام عارضه)). جهت زانو هم به همین شكل طیف وسیع و متفاوتی از زانوبندها موجود است كه برای هر عارضه بر حسب قوت و ضعف آن عارضه مرتبط با زانو، باید زانوبند متفاوتی تجویز گردد ولذا شناخت انواع اورتزها اولین شرط این تجویز می باشد.

به هر جهت در آرتروزهای متوسط و پیشرفته زانو، حركات خم و باز شدن زانو در محدوده دامنه حركتی موجود بیمار، عاری از درد می باشد و این حركات طرفی هستند كه منجر به درد شدید می گردد مثلاً رفتن یك سنگ كوچك به زیر پا و لغزیدن زانو به یك طرف.

لذا در این گونه موارد استفاده از یك زانوبند با حمایت ها و تقویت های طرفی می تواند از لغزش های جانبی زانو جلوگیری نماید، تورم را تحت فشار قرار دهد و راه رفتن بیمار را مطلوب و میسر سازد.

طبیعتاً به بیمار توصیه اكید می گردد حین استراحت و خواب، زانوبند را از ناحیه زانو خارج نماید و حتماً تمرینات تقویتی عضلات زانو را كه توسط تراپیست به او آموزش داده شده نیز، به طور مرتب انجام دهد. به این شكل نه تنها زانوبند مورد استفاده بیمار هیچ گونه مضراتی نخواهد داشت؛ بلكه منجر به افزایش تحرك بیمار نیز می گردد چرا كه در حین راه رفتن ، درد او را كاهش می دهد.

امید دارم با مطالعه مبحث اورتزهای آماده در داخل مجموعه مقاله آرتوز زانو، یكبار برای همیشه پاسخ مطلوب در خصوص نحوه استفاده از اورتزهای آماده ، داده شده باشد.

درمان در مراحل پیشرفته آرتروز زانو

گفته شد كه در صورت ناتوانی بیمار و تشخیص جراح ارتوپد، ممكن است نیاز به روش های جراحی در درمان آرتروزهای پیشرفته زانو مد نظر قرار گیرد. یكی از این روشها، تعویض مفصل زانو می باشد كه در این مورد جراح ارتوپد با درنظر گرفتن شرایط سنی، وزن بیمار، امكان عمل جراحی را بررسی می نماید و به بیمار پیشنهاد می دهد.

بدیهی است پس از عمل جراحی نیز جهت بدست آمدن توانایی های كامل بازگردانی دامنه حركتی و تقویت عضلات عمل كننده بر روی زانو، نیاز به تعدادی جلسات فیزیوتراپی می باشددر این مرحله نیز از زانوبند در بخشی از پروسه درمان استفاده خواهد شد.

تنها مطلب باقی مانده در این مبحث اشاره ای بود كه به استفاده از كفش مناسب شد با توجه به طولانی شدن مبحث آرتروز زانو و گنجانده شدن مبحث اورتزهای آماده ، لذا بحث كفش مناسب را در مقاله دیگری پی می‌گیریم.

 

آیا این مطلب به نظر شما مفید بود؟ خیــر
از اینکه ما را در ارائه مطالب بهتر یاری نمودید متشکریم.
نظرات و پیشنهادات شما یاری رسان ما در ارائه خدمات بهتر میباشد.

نظر شما با موفقیت ثبت شد، سپاسگزاریم. متاسفانه فرآیند ثبت نظر شما با مشکل مواجه شد.

عضو جدید هستم!گذرواژه را فراموش کرده ام